Gaz Basıncı

Fatih Akyüz Son güncelleme Eki 22, 2024 3.586 0

Konu Anlatımı

Gazların Basıncı:

* Gazlarda sıvı basıncına benzer şekilde yüzeye basınç uygular. Atmosferin ağırlığından dolayı üzerimize uyguladığı basınca açık hava basıncı denir.

* Gazlar bulundukları kabın tamamını doldurur, bu nedenle içinde bulundukları kabın her tarafına basınç uygular.

* Gazlar da sıvılar gibi akışkandır.

* Gazlar içerisinde bulunan cisimlere basınç uygular.

* Sembolü “P₀” dır.

* Birimleri “atm, bar ve cm-Hg” dir.

* Açık hava basıncı “barometre” ile ölçülür.

Toriçelli Deneyi:

* Dünya’nın etrafını saran atmosfer ağırlığından dolayı basınç uygular.
* Açık hava basıncını bulan bilim insanı Toriçelli‘ dir.
* Toriçelli 1 m uzunluğundaki bir cam boruyu cıva ile doldurup cıva dolu bir kabın içine ters çevirmiştir. Cıva seviyesini deniz seviyesinde ve 0 °C’de 76 cm olarak ölçmüştür.

!!!NOT:1

Cıva seviyesi, borunun kalınlığına şekline bağlı değildir.

!!!NOT:2

Deniz seviyesinde 0 °C de açık hava basıncını 76 cm Hg (Cıva) ölçmüştür.
Toriçelli deneyinde cıva yerine su kullanılmış olsaydı, su seviyesi daha fazla olacaktı. (Yaklaşık 10,5 metre)
Açık Hava Basıncı = Atmosfer Basıncı = 1 atm (76 cm Hg)

!!!NOT:3

Açık hava basıncı deniz seviyesinden yukarıya doğru çıkıldıkça azalır.

Açık Hava Basıncını Nasıl Anlarız?

* Kâğıt ve bardak deneyi:

Aşağıdaki deneyde bardağın içerisine ağzına kadar su doldurulup, içinde hava kalmayacak şekilde üzeri kâğıtla kapatılıyor. Bardak hızlıca ters çevrildiğinde suyun dökülmediği görülebilir. Aşağıdaki hava basıncı suyun dökülmesini engellemiştir.

* Magdeburg deneyi:

Magdeburg yarım küreleri hava olmayacak şekilde birleştirilir.
Kürenin içerisindeki hava boşaltıldığında küreler birbirinden ayrılmaz. Çok güçlü atlar çektiklerinde birbirinden zorlukla ayırabilmiştir. Bu deney açık hava basıncının büyüklüğünü göstermektedir.

* Isıtılan teneke kutu deneyi:
Teneke kutu ısıtılıp, ağzı sıkıca kapatıldıktan sonra soğumaya bırakıldığında teneke kutu içerisine doğru büzülür.

* Çay tabağı ve çay bardağı:

Çay tabağı ve çay bardağı arasına su girdiğinde, tabak bardakla beraber tabakta kalkar. Bu olay açık hava basıncını gösterir.

* Haşlanmış yumurta deneyi:

Cam şişe içerisinde kibritle ateş yakılarak atılıp, şişenin ağzına haşlanmış yumurta yerleştirilirse şişe içerisinde ateş söndüğünde yumurta da şişe içerisine düşecektir.

* Açık hava basıncı nelere bağlıdır?

Yerden yukarı çıkıldıkça açık hava basıncı azalır. Yüksek dağlara çıkıldığında havanın yoğunluğu azalır, bu nedenle basınçta azalır.

* Kapalı kaptaki basınç:

Kapalı kap içerisinde bulunan gaz tanecikleri hareket ederken kaba çarparak basınç oluşturur. Kapalı kaplardaki gazın basıncı “manometre” ile ölçülür. Kapalı kaptaki gaz basıncı sıcaklık ve kütle ile doğru, hacim ile ters orantılıdır.

Basıncın Günlük Yaşamada ve Teknolojide Uygulamaları

Katı Basıncı

* Bıçağın meyveyi kesmesi için ağzı keskinleştirilir. Bu sayede basınç artırılmış olur.

* Kışın karda ayağımızın batmaması için geniş tabanlı kar ayakkabıları giyeriz.

* Baltanın ağzının bilenmesi katı basıncını artırır.

Sıvı Basıncı

* Otomobilin fren sistemini çalıştırmak için sıvı basıncından yararlanılır.

* Hidrolik liftlerle çok büyük ağırlıklar kaldırılabilmektedir. Liftler sıvı basıncından yararlanılarak yapılmıştır.

* İtfaiye, kamyon, vinç gibi araçlarda kaldırmak işi için sıvı basıncından yararlanılır.

* Bahçe hortumun ucu sıkıştırıldığında su daha ileri gider. Sıvı basıncı artırılmış olur.

* Şırınganın içerisine sıvı çekmek için sıvı basıncı kullanılır.

Gaz Basıncı

* Pipet ile meyve suyunu içmek için açık hava basıncından yararlanırız.

* Boya makinelerinde gaz basıncından yararlanılır.

* Emme basma tulumbalarda açık hava basıncından yararlanılır.

* Yangın tüpü, mutfak tüpü ve oksijen tüpünde gaz basıncından yararlanılır.

* Parfümlerde gaz basıncından yararlanılır.

* Otomobil hava yastıklarında gaz basıncından yararlanılır.

* Elektrikli süpürgenin tozu çekmesi hava basıncı ile gerçekleşir.

* Vantuzların cama yapışması hava basıncı sayesinde olur.

* Vakumlu poşetler içerisinde hava basıncı alınmıştır.

* Tıkanan lavaboları açmakta kullanılan lavabo açıcılar açık hava basıncından yararlanılır.

* Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça açık hava basıncının azalmasından dolayı kulaklarımız tıkanır, burnumuz kanar. (Kulak tıkanıklığı basınç artmasından da kaynaklanabilir.)

* Zeytinyağı tenekesinden yağ boşaltılırken yağın düzgün akabilmesi için tenekeye ikinci bir delik daha açılır.

* Çay demliğinden çayın daha fazla akması için kapağın açılması gerekir.