Gök Cisimleri

Fatih Akyüz Son güncelleme Eyl 1, 2022 1.594 0

Gök Cisimleri

1.YILDIZLAR:

* Uzayda gaz atomları ve toz parçacıkları belirli bölgelerde yoğunlaşmış olarak bulunur. Bu oluşumlara bulutsu (nebula) adı verilir.

* Bulutsular uzayda yıldızların oluşumunun gerçekleştiği alanlardır. Karanlık, gezegenimsi, sarmal, küresel, yansımalı ve parlak bulutsu çeşitleri vardır. Karanlık bulutsular, geniş ve karanlık bölgeler olarak görülür. Bu bulutsular tıpkı bir duvar gibi yıldızların ya da diğer bulutsuların önlerini kapatır. Bu nedenle arkalarında bulunan ışık, Dünya’mıza ya çok sönük bir şekilde ulaşır ya da hiç ulaşmaz.

* Karanlık bulutsuların en tanınmışları Atbaşı ve Kömür Çuvalı’ dır. Parlak olan bulutsular değişik renklerde olabilir. Ancak bu renkler yalnızca çok büyük teleskoplarla ya da özel yöntemlerle çekilmiş fotoğraflarda görülebilir. Gökkuşağı, Helezon isimleriyle adlandırılan bulutsular parlak bulutsulara örnektir.

* Bir yıldızın oluşumu bulutsu içindeki patlamalarla başlar. Bulutsu, bu patlamalar sonucunda çöker. Çöken bölge ısınır ve daha küçük parçalara bölünür. Her bir bulutsu parçası bir ön yıldızı ve sonrasında da yıldızı oluşturur.

Yıldızların Özellikleri:

* Doğal ısı ve ışık kaynağıdır.
* Tek ya da takım hâlinde bulunur.
* Sıcaklıklarına göre farklı renklerde gözlemlenir.
* Doğar, büyür ve ölür. Ancak yıldızların ömürleri Dünya’daki canlı ömründen çok daha uzundur. Yıldızların ömrü kütleleri ile ters orantılıdır. Yani büyük kütleli yıldızlar daha az, küçük kütleli yıldızlar daha uzun süre yaşar.
* Işıkları titreşimli görünür.
* Şekilleri küreseldir.
* Konumları sabittir, yer değiştirmezler.

Yıldız Çeşitleri:

* Sarı, kırmızı ve mavi renkte ışık yayanları vardır.

* Yıldızın rengini sıcaklığı belirler. Çok sıcak olan yıldızlar mavi renktedir. Daha az sıcak olanlar sarı, sıcaklığı en düşük olanlar ise kırmızı renktedir.

* Dünya’mızı aydınlatan ve ısıtan Güneş, sarı renkli bir yıldızdır.

Takımyıldızı:

* Gökyüzündeki yıldızlardan bazıları tek başına gözlemlenebilirken bazıları birbirine yakın topluluklar hâlinde gözlemlenebilir. Birbirlerine göre konumları her zaman aynı kalan ve gökyüzü gözlemleri sırasında duruşları bazı varlıklara benzetilen yıldız gruplarına takımyıldızı adı verilir.

* İnsanlar takımyıldızlarının şekillerini farklı varlıklara benzeterek yıldızlara “Büyükayı”, “Küçükayı”, “Kanatlı At”, “Kartal” gibi isimler vermişlerdir.

Işık Yılı:

* Yıldızların birbirlerine ve Dünya’ya olan uzaklıkları çok fazla olduğu için bu mesafe, günlük kullanılan uzunluk ölçüleri ile ölçülemez. Bu nedenle ışık yılı adı verilen bir uzunluk ölçüsü birimi kullanılır.

* Işığın bir yılda aldığı yola ışık yılı adı verilir. Işık, bir saniyede yaklaşık 300.000 km yol alır.

* Işık yılı zaman değil, uzunluk ölçüsü birimidir.

Yıldızın Yaşam Döngüsü:

* Canlılar nasıl doğar yaşar ve ölürse yıldızlar da doğar ve belli bir süre sonra ölür. Enerjisi iyice azalan yıldız, bir süre sonra aniden çöker ve yıldızın dış katmanlarındaki maddeler uzaya savrulur. Böylece yıldız ölür. Yıldızların enerjileri tükenmeden önce, merkezindeki basınç ve sıcaklık arttığı için yıldız şişmeye başlar. Yıldızın dış katmanları uzaya doğru itilir ve çapı öncekine göre artar.

* Yıldızlar yaşamlarının bu son aşamasında genişlerken yüzeyleri soğuduğu için kırmızı renkte görünür. Bu hâldeki büyük kütleli yıldızlar süper dev, küçük kütleli yıldızlar kızıl dev olarak adlandırılır. Bu aşamadan sonra yıldız büyük bir patlama ile uzaya enerji yayar. Böylece yıldız, parlaklığını zamanla yitirerek ölür.

* Küçük kütleli yıldızlar, beyaz cüce adı verilen yeni bir yapıya dönüşür.

* Büyük kütleli yıldızlar ise ölümlerinden sonra ya nötron yıldızları ya da kara delikleri oluşturur. Kara deliklerde büyük miktardaki maddeler çok küçük bir alana sıkıştığı için buradaki çekim kuvveti çok fazladır. Bu nedenle kara delik, etrafındaki her şeyi hatta ışığı bile kendi merkezine doğru çeker.

Galaksi (Gök Ada):

Milyonlarca yıldız, bulutsu ve gaz bulutlarından oluşmuş sistemlere gök ada (galaksi) adı verilir. Hubble teleskobu ile yapılan gözlemler sonucu uzayda farklı yapıda galaksiler keşfedilmiştir. Bunlar; sarmal, eliptik ve düzensiz galaksiler olarak sınıflandırılmıştır.

2.Sarmal Galaksi:

Sarmal galaksilerin merkezinden çevreye doğru dağılan sarmal kollar bulunmaktadır. Bu kolların merkezden uzak olan kısmında az sayıda ve sönük yıldızlar bulunur. Merkeze doğru gidildikçe yıldız sayısı ve yoğunluğu artmaktadır. Bu nedenle sarmal galaksilerin merkezi parlak ve yoğun bir disk şeklinde görülür. Yine Samanyolu galaksisine en yakın olan galaksi sarmal bir yapıda olan Andromeda galaksisidir. Samanyolu uzayda çok yavaş bir şekilde hareket etmektedir Bu galaksi Dünya’dan yaklaşık 2 milyon 537 bin ışık yılı uzaklıktadır.

2 Eliptik Galaksi:

Eliptik galaksilerin sarmal kolları, gazları, tozları ve yıldızları yoktur. Bu galaksilerin yoğunlukları sarmallardaki gibi merkeze doğru gidildikçe artar.

1.Düzensiz Şekilli Galaksi:

Düzensiz galaksiler, belli bir biçime sahip değildir. Bu galaksilerin başlangıçta belli bir şeklinin olduğu, sonradan düzensiz hâle geldikleri düşünülmektedir.

Evren:

* İçerisinde galaksilerin, gezegenlerin, yıldızların, meteorların, kuyruklu yıldızların vb. bütün gök cisimlerinin ve Dünya’nın bulunduğu yapıya evren denir.

* Uzay, evrenin Dünya dışında kalan bölümüdür.

* Evrenin oluşumu ile ilgili bilim insanları farklı görüşlere sahiptir. Günümüzde evrenin oluşumu Büyük Patlama (Big Bang) Teorisi ile açıklanmaktadır. Bu teoriye göre evren büyük bir patlamadan sonra bugünkü şeklini almıştır. Bilim insanları, uzay araştırmaları sonucunda evrenin ancak yüzde onunu oluşturan gök cisimlerini tanımlayabilmiştir. Geri kalan kısım ise gizemini hâlâ korumaktadır. Bu alandaki çalışmalar devam etmektedir.