Isı Maddeleri Etkiler

Büzülme: Maddeler soğutulduğunda hacimleri küçülür. Bu olaya büzülme denir.

Büzülme örnekleri:
Balon ve topların soğuk havada küçülmesi
Kışın elektrik tellerinin kısalarak gerginleşmesi
Kavanoz kapağının soğuk ortamda sıkışması
Kışın tren rayları arasındaki boşluğun artması
Termometre içindeki sıvının soğuk havada hacminin azalarak cam çubukta aşağı inmesi
* Cisimler ısı verip katı hâle geçtiğinde genellikle büzülür, su ise donarken hacmi artar, bu sayede buz tutan göllerin yüzeyi buzla kaplanır. Su katı hâle geçtiğinde hacmi arttığından bulunduğu kabı çatlatıp kırabilir.

NOT: Farklı maddeler farklı oranlarda genleştiğinden genleşme ve büzülme de ayırt edici özelliktir. (Termostat,  maddelerin farklı genleşme oranlarından faydalanılarak yapılır)

Balonumuza Ne Oldu?

Balon kalorifer peteğinin yanında bekletildiğinde hacminde artma oldu. Bunun nedeni balonun içindeki gazın genleşmesidir.

• Seyahat balonlarının yükselmesini sağlayan içerisindeki havanın genleşmesidir.
• Metal çerçeveli gözlüklere cam takılırken genleşmeden yararlanılır. Isıtılan çerçeve genleşir ve cam takılır. Metal soğutulduğunda ise çerçeve büzülür ve cam çerçeve içinde sıkışır.
• Termometreler sıvıların genleşmesinden faydalanılarak yapılmıştır. Termometrenin haznesi, sıcaklığı yüksek bir madde ile temas ettiğinde içindeki sıvı, ısı alarak genleşir ve cam boyunda yükselir.
• Tren rayları yapılırken aralarında bir miktar boşluk bırakılır. Bunun nedeni ısınan rayların genleşmesidir. Eğer boşluk bırakılmazsa tren raylarının şekli bozulur.
• Kalorifer petekleri ısınırken duyulan ses, metal peteklerin genleşirken çıkardığı sestir.
• Zor açılan kavanoz kapakları ters çevrilerek sıcak su içerisinde bekletilirse, kapak genleşeceği için kolay açılır.
• Yazın elektrik tellerinin sarkmasının nedeni, ısınan tellerin genleşmesidir.
• Çok sıcak su ile temas eden cam bardak aniden genleşeceği için çatlayabilir.
• Katıların genleşme özelliklerinden yararlanılarak yapılan metal çiftleri; yangın alarmı, fırın, ütü, buzdolabı gibi pek çok aracın yapısında bulunur. Metal çiftleri eşit uzunluktaki farklı metal çubukların birbirine perçinlenmesi ile yapılır. İki metal çubuk ısıtıldığında aynı miktarda uzamayacağı için birbiri üzerine bükülür.