Maddenin Hâl Değişimi

 Madde doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç farklı hâlde bulunabilir. Örneğin sıvı hâli su olan maddenin, katı hâli buz, gaz hâli ise su buharıdır. Maddelerin bir hâlden başka bir hâle geçmesi için çevresinden ısı alması veya çevresine ısı vermesi gerekir. Maddelerin ısı alarak veya vererek bir hâlden başka bir hâle dönüşmesine hâl değişimi denir.
Doğada katı, sıvı ve gaz halin dışında plazma adı verilen dördüncü bir hal bulunur. Güneş, yıldızlar, şişmek ve alev maddenin plazma haline örnektir.

Erime: Bir maddenin ısı alarak, katı halden sıvı hale geçmesine erime denir. Dondurmanın erimesi, tereyağının erimesi, demirin eritilmesi vb. erimeye örnektir.

Maddenin eriyebilmesi için erime sıcaklığına ulaşması gerekir.
Erime sırasında madde çevreden ısı aldığından ortam sıcaklığı azalır.

Donma: Bir maddenin ısı vererek, sıvı halden katı hale geçmesine donma denir. Suyun buzlukta dondurulması, kışın yolların buz tutması vb. donmaya örnektir.

Donma sırasında saf maddelerin sıcaklığı değişmez, sabit kalır.
Saf maddelerin donması için belli bir sıcaklığa ulaşması gerekir.

NOT: Kar yağarken havanın yumuşamasının nedeni, maddelerin donarken çevresine ısı vermesidir. Bunun tersine, kışın buzlar erirken havanın çok soğuk olmasının nedeni, maddelerin erirken çevresinden ısı almasıdır.
Erime ve donma olayları birbirinin tersidir.

Buharlaşma: Bir maddenin, ısı alarak sıvı halden gaz hale geçmesine buharlaşma denir. Ellerimizin kuruması, ıslak çamaşırların kuruması vb. buharlaşmaya örnektir. Buharlaşma sıvının yüzeyinde gerçekleşir ve her sıcaklıkta olabilir. Çamaşırlarımız her sıcaklıkta kuruyabilir.

NOT: Denizden çıktığımızda üşümemizin nedeni, maddelerin buharlaşırken çevresinden ısı almasıdır.

NOT: Kaynama ile buharlaşma birbirine karıştırılmaktadır. Bir sıvının belirli bir sıcaklıkta her yerinden kabarcıklar oluşturarak buharlaşması olayına kaynama denir. Kaynama hızlı buharlaşmadır. Buharlaşma su yüzeyinde, kaynama suyun her tarafında olur. Buharlaşma her sıcaklıkta olurken, kaynama belirli sıcaklıkta olur.

Yoğuşma: Bir maddenin ısı vererek, gaz halden sıvı hale geçmesine yoğuşma denir. Soğuk havalarda camların buğulanması,  buzdolabından çıkarılan sürahinin üzerinde su damlacıkları oluşması yoğuşmaya örnektir. Bulutlar yeryüzünden buharlaşan suların yoğuşması sonucu oluşur.
Buharlaşma ve yoğuşma olayları birbirinin tersidir.

Süblimleşme: Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmeden doğrudan gaz hale geçmesine süblimleşme denir.

Naftalin,arsenik, kuru buz (katı karbondioksit) ve katı iyodun ısıtıldığında doğrudan gaz hale geçmesi süblimleşmeye örnektir.

Kırağılaşma: Gaz bir maddenin ısı vererek sıvı hale geçmeden doğrudan katı hale geçmesine kırağılaşma denir.

Kış aylarında özellikle sabah saatlerinde havadaki nemin yeryüzünde küçük buz kristallerine dönüşmesi ve uçak motorundan çıkan su buharının aniden donması kırağılaşmaya örnektir.