Mitoz Bölünme

Fatih Akyüz Son güncelleme Eki 22, 2024 1.391 0

HÜCRE BÖLÜNMESİ NEDİR?

Belirli bir büyüklüğe ulaşan hücrelerden, yeni hücrelerin oluşmasına “hücre bölünmesi” denir. Hücre bölünmesi tüm canlılarda görülür. Hücre bölünmesi bir hücrenin sayısını artırmak için geçirdiği evrelerin tamamını kapsar. Bu evreler sonucu oluşan hücrelerin sayısı ve özellikleri bölünme çeşidine göre farklılık gösterir.

Hücre Neden Bölünür?

Hücre yaşamı süresince giderek büyür. Bu büyüme sonrasında;

Çekirdek hücreyi yönetmekte zorlanmaya başlar
Hücre zarı sitoplazmayı sarmakta zorlanır.(Esnekliğini kaybeder ve madde alış-verişi güçleşir.)
Hücre bölünmesi; DNA kontrolünde gerçekleşir.
Mitoz ve Mayoz Bölünme olmak üzere 2 çeşittir.

MİTOZ BÖLÜNME:

Bir hücreden, benzer yapı ve özellikte 2 hücre oluşmasını sağlayan hücre bölünmesi, mitoz bölünme
Oluşan yavru hücreler ana hücre ile aynı özelliktedirler.
Bir hücre birden fazla mitoz bölünme gerçekleşebilir.
Mitoz sonucunda bir hücreden iki yeni hücre oluşur. “n” tane hücreden “2ⁿ” tane hücre oluşur.
Mitoz sonucu oluşan hücrelerin DNA yapısı değişmez. (Canlılarda kalıtsal çeşitlilik sağlanmaz.)
Mitoz sonucu oluşan hücrelerin kromozom sayısı değişmez.
Mitoz bölünme yaşam boyu devam eder. Ancak her yaşta aynı değildir. En hızlı doğum öncesi dönemdedir. Yaşlandıkça mitoz bölünme hızı yavaşlar.
Farklı canlılarda mitoz hızı da farklıdır.
Mitoz bölünme tek hücreli canlılarda üremeyi, çok hücreli canlılarda büyüme-gelişme, yaraların iyileşmesi, yıpranan dokuların iyileşmesini sağlar.
Belirli bir olgunluğa ulaşan hücre bölünür.
Bir hücreli basit bir canlıdan çok hücreli gelişmiş canlılara

bölünme gerçekleşebilir. Ancak bazı hücreler mitoz bölünme geçirmez; sinir hücresi, çizgili kas hücresi, olgun alyuvar hücresi, retina hücresi,yumurta hücresi, sperm hücresi ve polen hücresidir.

Mitoz bölünme rejenerasyon (yenilenme) ile bazı ilkel canlıların çoğalmasını sağlar. (Deniz yıldızı, planarya, toprak solucanı …vb.)
Çok hücreli canlılarda rejenarasyon (yenilenme) doku ve organ düzeyindedir. Kertenkelenin kopan kuyruğunun kopması ve kopan kuyruğun yeniden çıkması yenilenmedir. Üreme değildir. İnsanlarda rejenerasyon hızı en yüksek olan organ karaciğerdir.

MİTOZ BÖLÜNMENİN EVRELERİ:

Mitoz bölünme gerçekleşirken önce çekirdek sonra sitoplazma bölünür. Mitoz bölünme birbirini takip eden evrelerden oluşur.

Hazırlık Evresi:

DNA kendisini eşleyerek, miktarını iki katına çıkarır.
Enerji üretimi artar.
Organel sayısı artar.
Sentrozomlar kendisini eşler.
En uzun evredir.

1.EVRE (Çekirdek Bölünmesi):

DNA kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturmaya başlar.
Sentrozomlar zıt kutuplara çekilir iğ ipliklerini oluşturur.
Kromozomlar iğ ipliklerine tutunur.

Çekirdek zarı erimeye başlar ve sitoplazmada kaybolur.

2. EVRE (Çekirdek Bölünmesi):

- Kromozomlar tek sıra halinde hücrenin ekvator düzlemine (hücrenin ortasına) dizilir.
- Kromozomların en net görüldüğü evredir.

3. EVRE (Çekirdek Bölünmesi):

Bu evrede iğ iplikleri kısalarak kardeş kromatitler hücrenin zıt kutuplarına çekilir.

4.EVRE (Çekirdek Bölünmesi):

Kromatitler çözülerek DNA’yı oluşturur.
Çekirdek zarı tekrar oluşmaya başlar.
İğ iplikleri kaybolur.
Böylece çekirdek bölünmesi tamamlanmış olur.

Stoplazma Bölünmesi:

Hücre, dıştan içe boğumlanarak sitoplazma bölünmesini gerçekleştirerek ana hücre ile aynı kromozom sayısına ve aynı genetik yapıya sahip iki yavru hücre oluşturur.

NOT- 1: Mitoz sonucu oluşan hücrelerde organel çeşidi, kromozom yapısı ve kromozom sayısı kesinlikle aynıdır. Ancak sitoplazma miktarı, hücre büyüklüğü, organel sayısı farklılık gösterebilir.

NOT – 2: Bitki ve hayvan hücrelerinde sitoplazma bölünmesi farklı gerçekleşir. Hayvan hücresinde hücre dıştan içe boğumlanarak, eğer bitki hücresinde “ara lamel(ara plak)” oluşturularak yavru hücreler oluşur.