Yakıtlar

Yanma özelliğine sahip çevresine ısı veren maddelere yakıt denir. Yakıtları yakabilmek için oksijene ihtiyaç vardır. Oksijen olmadan yanma gerçekleşmez.

Yeryüzündeki tüm enerjilerin kaynağı Güneş’tir.

Bitkiler Güneş’ten aldığı enerjiyi depolar. Bitkilerle beslenen hayvanlar ve insanlar da bitkilerde depolanmış enerjiyi vücutlarına almış olurlar. Bu canlılar öldüklerinde vücutlarında kalan enerji toprak katmanları arasında farklı enerji kaynakları olan kömür, petrol ve doğalgazı oluşturur. Bu kaynaklara fosil yakıtlar denir. 

1)Katı Yakıtlar

Bataklıktaki bitki atıklarının toprak altında sıkışması ile oluşur. Oluşumu milyonlarca yıl sürebilir.  Artan nüfus nedeniyle giderek azalmaktadır. Kömürlerin yeraltında kalma süresi arttıkça ısı değeri artar. Antrasit en değerli maden kömürüdür. Linyitin ise ısı değeri düşüktür.

Doğal ve yapay olarak ayrılırlar.  Taş kömürü, linyit, ağaç ve kurutulmuş bitki doğal; kok kömürü ve odun kömürü ise yapay katı yakıttır. 

2)Sıvı Yakıtlar

Sıvı yakıtların kaynağı petroldür. Petrol, hayvan ve bitki atıklarından oluşur. Oluşumu milyonlarca yıl sürebilir. Petrol özel işlemlerden geçirilerek gaz yağı, benzin, mazot, fuel-oil gibi sıvı yakıtlar elde edilir. Artık ve duman bırakmadıkları için katı yakıtlara göre daha çok tercih edilir. Sıvı yakıtlar kullanım amacına göre seçilirler. Isınma sistemleri, makineler, otomobiller gibi birçok alanda kullanılır. Uzmanlar dünyada yaklaşık 30-35 yıl kadar yetecek petrol kaldığını söylemişlerdir.

3)Gaz yakıtlar

Doğalgaz, metan, etan gibi gazlar yakıt olarak kullanılır. Doğalgaz renksiz ve kokusuz bir gazdır. Katı ve sıvılara göre daha fazla ısı enerjisi verir. Kül ve duman bırakmadıkları için daha çok tercih edilirler. 

Fosil yakıtlar termik santrallerde elektrik enerjisi üretmek için de kullanılır. Termik santrallerde en çok kullanılan yakıt kömürdür. Petrol ise plastik, boya, teflon, benzin, mazot, LPG gibi birçok alanda kullanılır. Fosil yakıtlar hızla tükenmektedir. Kullanıldıktan sonra tekrar kullanılamayan fosil yakıtlara yenilenemez enerji kaynakları denir. 

Sürekli kullanıldığı halde tükenmeyen, tekrar kullanılabilen enerji kaynaklarına yenilenebilir enerji kaynakları denir. 

Jeotermal Enerji: Yeryüzünün iç tabakasında bulunan sıcak suya da buhardan yararlanılarak elde edilir. Jeotermal enerjinin ilk kullanım alanları kaplıcalardır.

Rüzgar enerjisi: Rüzgar gülleri yarımıyla elektrik enerjisi üretimidir.

Güneş enerjisi: Güneş enerjisi yardımıyla elektrik üretimi ve sıcak su elde edilmesidir.

Biyokütle enerjisi: Bitkilerden modern yöntemlere biyodizel ve biyoetanol elde edilir. Bunun için biyokütle enerjisi elde edilecek atıklar ve kalıntılar güç santrallerine getirilir. Burada atık çukuruna atılır ve yakılır. Yanma sırasında açığa çıkan gazlar, çeşitli işlemlerden geçirilerek elektrik enerjisi üretmek için kullanılır.

Biyokütleden enerji elde etmenin bir başka yolu da atıkları tanklarında çürümeye bırakmaktır. Çürüyen atıklardan metan gazı üretilir. Bu gaz, daha sonra ısıtma amacıyla kullanılır.

Hidroelektrik santraller: Suyun hareketinden yararlanılarak enerji üreten santrallerdir. Akarsuların önü baraj kurularak kesilir. Barajlarda biriken su, bir çarkın üzerine yüksekten dökülerek çarkın dönmesi sağlanır. Bu çarkın döndürdüğü makine ise elektrik enerjisi üretir. 

4)Yakıtların Çevreye Etkisi

• Fosil yakıtların yanması sonucu oluşan karbondioksit, kükürtdioksit gibi gazlar asit yağmurlarına neden olur. Asit yağmurları ormanlara, toprağa, su ve suda yaşayan canlılara zarar verir.
• Karbondioksit gazı atmosferde sera etkisi oluşturur. Sera gazları küresel ısınmaya neden olur.

• Fosil yakıtların yanması sırasında ortaya çıkan karbonmonoksit kanda bulunması gereken oksijeni azaltarak zehirlenmelere neden olur.

5) Zehirlenmede Alınacak Önlemler

• Yanan kömür üzerine kömür eklenmemelidir.
• Kaliteli yakıt kullanılmalıdır.
• Bacalar ev içinde düzgün ayarlanmalıdır.
• Sobaların alt ve üst kapaklarının kapalı olup olmadığı dikkat edilmelidir.
• Soba bacaya en yakın yere kurulmalıdır.
• Evde duman dedektörü bulundurulmalıdır.
• Bacalar ve borular kış mevsimi boyunca en az iki kez temizlenmelidir.
• Doğalgaz bakımları zamanında yapılmalıdır.
• Menfezler (havalandırmalar) açık tutulmalıdır.
• Evde gaz kaçağı dedektörü bulundurulmalıdır.

Zehirlenmeye maruz kalan kişi hemen kaza yerinden uzaklaştırılıp, açık ve temiz havaya çıkarılmalıdır. Olabildiğince alçak bir zemine yatırılmalı, mümkünse hemen yüzde yüz oksijen verilmeli, Hasta sıcak tutulmalı, gerekli hâllerde hastaya, suni solunum ve kalp masajı uygulanmalıdır.